این واژه ای است که برای توصیف سفت شدن خمیر سیمان به کار برده می شود. اگرچه تعریف سفت شدن برای خمیری که گیرش حاصل کرده است تا حدودی اختیاری است، به طور کلی گیرش به تغییر وضعیت از حالت مایع به حالت جامد اطلاق می شود. گرچه به هنگام گیرش، خمیر سیمان مقاومت کمی نیز حاصل می نماید، اما برای مقاصد عملی، متمایز نمودن گیرش از سخت شدن، که به معنی کسب مقاومت خمیر سیمان گیرش یافته می باشد، مهم است.
در عمل واژه گیرش اولیه و نهایی را برای توصیف مراحلی از گیرش که به طور اختیاری انتخاب شده اند، به کار می برند، روش سنجش این زمانها در صفحه ۶۰ بیان گردیده است.
چنین به نظر می رسد که گیرش به علت هیدراتاسيون بعضی از ترکیبات سیمان اتفاق می افتد: دو ترکیبی که در ابتدا واکنش نشان می دهند، C3S و C3A می باشند. خصوصیات گیرش آنی هم در بخش قبلی توضیح داده شد ولی افزودن سنگ گچ سبب تاخیر تشکیل هیدرات آلومینات کلسیم شده و بنابراین C3S است که در مرحله اول گیرش حاصل می نماید. مخلوط C3S خالص با آب نیز گیرش اولیه از خود نشان می دهد، اما C2S با روند کندتری سخت می شود.
در سیمانی که گیرش آن به نحو مناسبی کند شده است چهارچوب خمیر هیدراته شده سیمان به وسیله هیدرات سیلیکات کلسیم مشخص می شود. در حالی که اگر هم می توانست ابتدا گیرش حاصل کند یک هیدرات آلومینات کلسیم نسبتا متخلخل تشکیل می گردید، سپس ترکیبات باقی مانده سیمان در این چارچوب متخلخل هیدراته شده و بر مشخصه های مقاومتی خمیر سیمان اثر نامساعد می گذاشت.
علاوه بر سرعت تشکیل محصولات بلورین، توسعه قشرهای نازک در اطراف ذرات سیمان و به هم پیوستن ترکیبات خمیر سیمان نیز به عنوان عواملی در توسعه گیرش پیشنهاد گردیده اند.
به هنگام گیرش نهایی، افت سریعی در هدایت الکتریکی خمیر سیمان به وجود می آید و لذا کوشش هایی به عمل آمده است تا گیرش از طریق روش های الکتریکی سنجیده شود.
زمان گیرش سیمان با افزایش دما کاهش می یابد، اما در دمای زیادتر از حدود ۳۰oc اثر معکوسی را می توان مشاهده نمود1-1. در دماهای کم، گیرش کند می گردد.
گیرش کاذب
گیرش کاذب به سفت شدن غیر معمول و زودرس سیمان ظرف چند دقیقه پس از مخلوط شدن با آب اطلاق می گردد. تفاوت این پدیده با گیرش آنی آن است که در گیرش کاذب حرارت قابل توجهی آزاد نمی گردد. مخلوط کردن سیمان، بدون افزودن آب، موجب می گردد که حالت خمیری سیمان دوباره باز گردد و به صورت متعارف، بدون افت در مقاومت، گیرش ادامه یابد.
بخشی از دلایل گیرش کاذب را می توان به از دست دادن آب سنگ گچ، وقتی که با کلینکر داغ توام آسیاب می شود مربوط دانست: سولفات کلسیم نیم هیدراته (CaSO4.1/2H2O) یا انیدرید (CaSO4) تشکیل می گردند و وقتی که سیمان با آب مخلوط می شود، این ترکیبات هیدراته شده و مجددا به صورت سنگ گچ در می آیند. در نتیجه «گیرش سریع گچ» رخ می دهد و منجر به سفت شدن خمیر می شود.
دلیل دیگر گیرش کاذب را می توان ناشی از قلیایی های موجود در سیمان دانست که در مدت نگاه داری در انبار کربناته می شوند و کربنات های قلیایی با Ca(OH)2 که در اثر هیدرولیز C3S آزاد می شود، تشکیل CaCO3 می دهند. رسوب نمودن این محصول سبب سختی خمیر می گردد.
همچنین پیشنهاد شده است که گیرش کاذب می تواند ناشی از فعال شدن C3S به وسیله هوازدگی در رطوبت های نسبتا زیاد باشد. آب بر روی سطح ذرات سیمان جذب می شود و این سطوح تازه فعال شده می توانند در جریان مخلوط کردن، به سرعت با آب بیشتری ترکیب شوند: این هیدراتاسیون سریع موجب گیرش کاذب می گردد21-1.
آزمایش های به عمل آمده در آزمایشگاه های کارخانجات سیمان عموما تضمین می نمایند که سیمان، عاری از گیرش کاذب باشد، ولی اگر در کارگاه گیرش کاذب مشاهده شود، می توان با دوباره مخلوط کردن بتن، بدون افزایش آب، گیرش کاذب را از بین برد. اگرچه این عمل آسان نیست، کارآیی بتن بهبود می یابد و بتن را می توان به طریق معمول درجا ریخت.
